خیر، ورود غیرقانونی به ترکیه یکی از جدی‌ترین تخلفات مهاجرتی محسوب می‌شود و طبق قانون اتباع و حمایت بین‌المللی ترکیه (شماره 6458)، افرادی که به‌صورت قاچاق یا بدون عبور از مرزهای رسمی وارد کشور شوند، نمی‌توانند برای اقامت‌های معمولی مثل توریستی، کاری یا تحصیلی درخواست دهند.

در این حالت، فرد معمولاً با یکی از موارد زیر روبه‌رو می‌شود:

· دیپورت (اخراج از کشور)

· ممنوع‌الورود شدن برای مدت مشخص

· محرومیت از دریافت هر نوع اقامت موقت یا دائم

تنها استثنایی که قانون در این زمینه در نظر گرفته، درخواست پناهندگی یا حمایت بین‌المللی است. یعنی اگر شخص دلایل موجه و قانونی برای پناه‌جویی داشته باشد، می‌تواند از طریق اداره مهاجرت ترکیه تقاضای بررسی وضعیت خود را بدهد.

نکته مهم:
ورود غیرقانونی (عبور قاچاق از مرز) با اقامت غیرقانونی فرق دارد.

· اگر شما به‌صورت قانونی وارد ترکیه شوید (مثلاً با پاسپورت معتبر) ولی بعد از پایان مدت زمان قانونی اقامت در کشور بمانید، وضعیتتان «اقامت غیرقانونی» محسوب می‌شود؛ در این حالت معمولاً فقط جریمه و ممنوع‌الورودی موقت اعمال می‌شود.

· اما اگر از همان ابتدا بدون مجوز وارد کشور شوید، امکان گرفتن اقامت‌های معمولی برای شما وجود ندارد.

بله — اگر شما درخواست اقامت خود را در اداره مهاجرت ترکیه ثبت کرده باشید و فرم تأیید درخواست اقامت (Müracaat Belgesi) به همراه رسید پرداخت هزینه‌ها را در اختیار داشته باشید، طبق قانون می‌توانید تا حداکثر ۱۵ روز از ترکیه خارج شوید و دوباره بازگردید.

در این مدت، خروج و بازگشت شما قانونی محسوب می‌شود، به شرط آنکه این مدارک را هنگام خروج و ورود حتماً همراه داشته باشید.

هدف از این قانون آن است که در زمان بررسی پرونده، افراد بتوانند برای مدت کوتاهی کشور را ترک کنند بدون اینکه وضعیت اقامتشان دچار مشکل شود.

اما دقت کنید:

این مجوز فقط زمانی معتبر است که کارت اقامت هنوز صادر نشده ولی درخواست رسمی شما ثبت شده باشد.

اگر اصلاً برای اقامت اقدام نکرده باشید، یا مدارک ناقص باشد، خروج شما غیرمجاز محسوب می‌شود و در بازگشت ممکن است با مشکل ورود، جریمه، لغو درخواست یا الزام به دریافت ویزای جدید روبه‌رو شوید.

برای اطمینان، پیش از سفر حتماً از طریق اداره مهاجرت استان محل اقامت خود یا تماس با مرکز YİMER (شماره 157) استعلام بگیرید تا وضعیت خروج و بازگشتتان کاملاً مشخص باشد.

اگر اقامت دانشجویی شما در ترکیه منقضی شود و پیش از پایان اعتبار آن برای تمدید اقدام نکنید، کارت اقامت شما دیگر معتبر نخواهد بود و از نظر قانونی، اقامت شما در ترکیه غیرمجاز محسوب می‌شود. در این حالت، وضعیت شما «kaçak ikamet» یا اقامت غیرقانونی تلقی می‌شود و باید کشور را ترک کنید تا از جریمه یا ممنوع‌الورودی جلوگیری شود.

طبق دستورالعمل‌های رسمی اداره مهاجرت ترکیه (Göç İdaresi), درخواست تمدید اقامت باید حداقل ۶۰ روز قبل از تاریخ انقضا ثبت شود و در هر حال نباید اجازه اقامت فعلی منقضی شده باشد. پس از تاریخ انقضا، دیگر امکان تمدید از داخل ترکیه وجود ندارد.

اگر اقامت شما تمام شده و هنوز در ترکیه هستید:

• در صورتی که فقط چند روز از تاریخ انقضا گذشته باشد، ممکن است هنگام خروج از ترکیه تنها جریمه نقدی (بر اساس مدت اقامت غیرمجاز) پرداخت کنید و ممنوع‌الورودی کوتاه‌مدت برای شما اعمال نشود.

• اما اگر مدت زیادی (معمولاً بیش از ۹۰ روز) از انقضای کارت گذشته باشد، هنگام خروج از کشور ممکن است برای مدتی (۳ ماه تا ۵ سال، بسته به مدت تخلف) با ممنوع‌الورودی (Giriş Yasağı) مواجه شوید.

در این شرایط، پس از خروج از ترکیه، می‌توانید مجدداً با ویزای جدید (مثلاً ویزای تحصیلی یا توریستی) وارد کشور شوید و سپس برای دریافت اقامت جدید اقدام کنید. اما نمی‌توانید بدون خروج از کشور، اقامت منقضی‌شده را تمدید کنید.

نکات مهم:

• تمدید اقامت باید پیش از پایان اعتبار کارت انجام شود؛ معمولاً توصیه می‌شود ۶۰ روز قبل از تاریخ انقضا درخواست دهید.

• صرف داشتن اقامت معتبر قبلی یا کارت منقضی‌شده، به معنی حق اقامت قانونی نیست.

• در صورت اقامت غیرقانونی، علاوه بر جریمه نقدی، ممکن است درخواست‌های بعدی شما برای ویزا یا اقامت رد شوند.

• اگر به هر دلیل نتوانستید به موقع تمدید کنید، بهتر است با اداره مهاجرت محل اقامت خود تماس بگیرید و وضعیتتان را توضیح دهید؛ در برخی موارد استثنایی (مثل بیماری یا حوادث خاص)، ممکن است با ارائه مدارک، از جریمه یا ممنوع‌الورودی جلوگیری شود.

جمع‌بندی:

فراموشی تمدید اقامت دانشجویی در ترکیه می‌تواند پیامدهای جدی داشته باشد؛ از جریمه نقدی گرفته تا ممنوع‌الورودی چندماهه یا حتی چندساله. بهترین کار این است که حداقل دو ماه پیش از پایان اقامت، درخواست تمدید بدهید تا از هرگونه مشکل قانونی در آینده جلوگیری شود.

در ترکیه، برای کار قانونیِ اتباع خارجی دریافت مجوز کار الزامی است؛ داشتن کارت اقامت به تنهایی حقِ کار ایجاد نمی‌کند. اشتغال بدون مجوز هم برای شخص خارجی و هم برای کارفرما پیامدهای جدی حقوقی و مالی دارد و در بسیاری از موارد می‌تواند به اخراج فرد از کشور منجر شود.

برای سال ۲۰۲۵ مقادیر جریمه‌های اداری مصوب به این صورت تعیین شده‌اند:

• کارفرما (برای هر تبعه خارجی که بدون مجوز به‌کار گرفته شده): 81,683 لیر.

• تبعه خارجیِ استخدامی که بدون مجوز کار می‌کند: 32,654 لیر.

• تبعه خارجیِ خوداشتغال (فریلنس یا مستقل) که بدون مجوز کار می‌کند: 65,352 لیر.

• افراد/شرکت‌هایی که تعهدات اطلاع‌رسانی را نقض می‌کنند (مثلاً اعلام‌نکردن به‌موقع آغاز به‌کار): رقم مشخصی برای اعلام‌نشده‌ها وجود دارد که در جدول جریمه‌ها ذکر شده است (حدود 5,423 لیر).

اگر تخلف تکرار شود، جریمه‌ها یک‌بار دیگر افزایش می‌یابند (ضریب تشدید اعمال می‌شود). علاوه بر جریمه‌های مالی، مراتب اداری دیگری از جمله رسیدگی به وضعیت اقامت و احتمال اخراج نیز ممکن است انجام شود؛ بنابراین ریسکِ قانونی برای هر دو طرف (کارگر خارجی و کارفرما) بسیار بالا است.

نکات مهم برای اتباع خارجی و کارفرمایان:

• اقامت فقط اجازهٔ اقامت در کشور را می‌دهد و معمولاً حقِ کار را شامل نمی‌شود. فرد باید بر اساس نوع اقامت و قوانین مربوطه برای گرفتن مجوز کار اقدام کند.

• کارفرمایان باید هنگام استخدام اتباع خارجی مطمئن شوند که مجوز کار معتبر است و الزامات اعلامی را به‌موقع انجام می‌دهند؛ در غیر این صورت علاوه بر جریمه، در صورت کشف تخلف توسط بازرسی‌های رسمی، مسئولیت حقوقی و مالی خواهند داشت.

• در صورت شک یا نیاز به برنامه‌ریزی استخدامی، بهتر است قبل از استخدام از مشاور حقوقی یا مسئول منابع انسانی مطلع از قوانین کار در ترکیه کمک بگیرید تا هم کارفرما و هم کارجو از ریسک‌های جدی جلوگیری شود.